Τοπικά νέα

Χαρουπιά: Αειθαλής, μακρόβια και αντιπυρική

https://www.kathimerini.gr/ 08 August, 2023 ΑΡΘΡΑ

Χαρουπιά: Αειθαλής, μακρόβια και αντιπυρική

Κάθε καλοκαίρι, μετά τις… καθιερωμένες πυρκαγιές, έρχεται η ώρα της αποκαρδιωτικής καταμέτρησης των καταστροφών που προκάλεσαν σε ζωές, δάση και περιουσίες. Είναι επίσης πολύ δυσάρεστο να ακούμε ξανά και πάλι από καλοκουρδισμένα χείλη εξαγγελίες ανεδαφικών μέτρων που υπόσχονται ότι θα επιλύσουν το πρόβλημα. Δεν ευθύνονται όμως μόνο οι «αρμόδιοι».

Κατέληξα εδώ και χρόνια στο δυσάρεστο συμπέρασμα πως απ’ όσους ζουν κοντά στη φύση ή φροντίζουν ένα αγρόκτημα, λίγοι μόνο τηρούν τα στοιχειώδη μέτρα προστασίας. Επικρατεί παντού η αδιαφορία, όπου και να κοιτάξω στις εξορμήσεις μου βλέπω εύφλεκτα αγριόχορτα και δέντρα με ακλάδευτα ξερά κλαδιά. Και ελάχιστοι φυτεύουν περιμετρικά στον χώρο τους είδη που εμποδίζουν την εξάπλωση της φωτιάς. Βελανιδιές, λεύκες, πλατάνια, κυπαρίσσια, κουμαριές και φραγκοσυκιές είναι κάποια απ’ τα φυτά με εξακριβωμένες αντιπυρικές ιδιότητες, των οποίων έτσι η παρουσία, σε μια δύσκολη στιγμή, θα αποδειχθεί σωτήρια.

Ένα πολύ ανθεκτικό στη φωτιά δέντρο είναι και η αυτοφυής στη χώρα μας χαρουπιά (Ceratonia siliqua), η οποία αξίζει ιδιαίτερης μνείας επειδή διαθέτει και πολλές άλλες χρήσεις. Αυτή την εποχή αρχίζουν να μεστώνουν οι χέδρωπές της, τα χαρούπια, που θ’ αρχίσουν να πέφτουν στο χώμα στα τέλη του καλοκαιριού. Σε πολλές περιοχές μαζεύονται ακόμα, επειδή, λόγω της γλυκιάς τους γεύσης, αποτελούν εκλεκτή χειμωνιάτικη τροφή για κατσίκες, χοίρους και άλλα τετράποδα. Οι περισσότεροι άνθρωποι, από την άλλη, αγνοούν την ύπαρξή τους ή τα περιφρονούν, ξεχνώντας πως κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής πολλοί γλίτωσαν από την πείνα χάρη σε αυτά.

Τα τελευταία χρόνια, δύο παραδοσιακά προϊόντα του χαρουπιού κέρδισαν πάντως την αναγνώριση: Το χαρουπόμελο είναι ένα πηχτό σιρόπι που, όταν περιχύνεται πάνω από γλυκίσματα, χαρίζει γεύση που θυμίζει αρκετά τη σοκολάτα. Το χαρουπάλευρο, πάλι, προστίθεται σε παξιμάδια, ψωμιά και γλυκίσματα, λόγω δε της φυσικής γλυκύτητάς του επιτρέπει τη μείωση της ζάχαρης στις συνταγές.
Μεγάλη αξία έχουν και οι σπόροι που περιέχουν τα χαρούπια, καθώς το ενδοσπέρμιό τους είναι πλούσιο σε κόμμι, που χρησιμοποιείται από τη βιομηχανία τροφίμων ως πηκτικό μέσο. Οι σπόροι του χαρουπιού έχουν σπουδαία ιστορία, καθώς για χιλιάδες χρόνια τούς μεταχειρίζονταν για να ζυγίζουν τον χρυσό και τους πολύτιμους λίθους. Πίστευαν, λανθασμένα βέβαια, πως απ’ όποια ποικιλία και αν προέρχονται, το βάρος τους είναι πάντοτε ίδιο, σχεδόν απαράλλαχτα ίσο με 0,2 του γραμμαρίου. Η μονάδα μέτρησης λοιπόν των διαμαντιών, το καράτι, που αντιστοιχεί στο παραπάνω βάρος, ετυμολογείται από το «κεράτιον», το αρχαιοελληνικό όνομα του κερατόμορφου χαρουπιού.

Η χρησιμότητα της χαρουπιάς στον κήπο και στο κτήμα είναι αδιαμφισβήτητη, όχι μόνο επειδή αντιστέκεται στη φωτιά, αλλά και γιατί πρεμνοβλαστάνει εύκολα σε περίπτωση που το υπέργειο τμήμα της καεί. Είναι ένα αειθαλές, μακρόβιο και ελάχιστα απαιτητικό σε περιποιήσεις δέντρο, που χάρη στα δερματώδη, λεία φύλλα του αποπνέει και καλλωπιστική χάρη.

Συγκρατεί με τις ρίζες του το χώμα και προστατεύει έτσι από τη διάβρωση, προσφέρει σκιά και δροσιά στα πιο άγονα και ξηρά εδάφη. Μεγαλώνει μεν σχετικά αργά, δεν δυσκολεύεται πάντως να φτάσει σε ύψος και διάμετρο τα οκτώ μέτρα, αντιλαμβάνεστε λοιπόν πως σε μικρούς κήπους δεν χωράει. Αν βρίσκεστε σε περιοχή υψηλού κινδύνου, μη διστάσετε να τη φυτέψετε μονάχη ή σε σειρές, για να προστατέψετε αποτελεσματικά τον χώρο σας από την απειλή.

Aνθεκτική και εύκολη

Δεν είναι επιλεκτική όσον αφορά το έδαφος, απαιτεί όμως προσήλιες θέσεις. Αντέχει πολύ στον καύσωνα και στην ξηρασία, τα πρώτα καλοκαίρια πάντως της ζωής της μερικά ποτίσματα θα την ευνοήσουν. Προσφέρεται ακόμα και για παραθαλάσσιες φυτεύσεις, μόνο για περιοχές όπου η θερμοκρασία πέφτει κάτω από -5°C δεν ενδείκνυται. Λιπάνσεις δεν χρειάζεται, ενώ ένα ελαφρύ κλάδεμα διαμόρφωσης στα τέλη κάθε χειμώνα είναι αρκετό.

Ευχαριστούμε τις Γεωπονικές Επιχειρήσεις Χορομίδης για την αρωγή τους στη φωτογράφιση.