Οικονομία

Ανατροπή στις κληρονομιές: Τι αλλάζει για γονείς, παιδιά και συντρόφους, πλήρης οδηγός

tovima.gr 08 July, 2025 OIKONOMIAΑΡΘΡΑ

Ανατροπή στις κληρονομιές: Τι αλλάζει για γονείς, παιδιά και συντρόφους, πλήρης οδηγός

Πολλά από όσα ξέραμε για τις κληρονομιές σύντομα θα πρέπει να τα ξεχάσουμε. Οι αλλαγές που έχει έτοιμες το υπουργείο Δικαιοσύνης – προϊόν σπουδαίας εργασίας επιτροπής υπό την καθοδήγηση του ογκόλιθου της Νομικής, καθηγητή Απόστολου Γεωργιάδη – μεταβάλλουν έπειτα από 80 ολόκληρα χρόνια τις διαδικασίες κληρονομικής διαδοχής, μεταφέροντας το βάρος στα «θέλω» των ανθρώπων που φεύγουν και όχι μόνον στις υποχρεωτικές προβλέψεις του νόμου για το πώς και τι κληρονομούν παιδιά, γονείς, σύζυγοι ή και «απλοί» σύντροφοι.

Πρώτη φορά με σύμβαση

Η σημαντικότερη αλλαγή αφορά τις συμβάσεις κληρονομιάς ή κληρονομικές συμβάσεις που θα επιτρέπονται για πρώτη φορά στη χώρα μας. Μέχρι τώρα ένας πολίτης μπορούσε να μεταβιβάσει την περιουσία του στα συγγενικά του πρόσωπα είτε με γονική παροχή είτε με διαθήκη.

Με τις νέες διατάξεις προβλέπεται ότι θα μπορεί ο καθένας να κάνει σύμβαση όσο ζει με τους κληρονόμους του (παιδιά, σύντροφο και λοιπούς) και να αφήνει την περιουσία του όπως μεταξύ τους θα συμφωνήσουν, χωρίς να υπολογίζεται καθόλου αυτό που ονομάζεται «νόμιμη μοίρα», δηλαδή το ποσοστό κληρονομιάς που αναγνωρίζεται από τον νόμο σε παιδιά, συζύγους ή και γονείς – αν ζουν.

Ας δούμε ένα παράδειγμα. Ενας πατέρας θα μπορεί να καλέσει τα τρία παιδιά του και τη σύζυγό του (αυτούς δηλαδή που είναι κατά τον νόμο υποχρεωτικά κληρονόμοι, πλην περιπτώσεων αποκλήρωσης) και να συνάψουν σύμβαση που να προβλέπει ότι το ένα παιδί θα πάρει δύο σπίτια, το άλλο δεν θα πάρει σπίτι αλλά μετρητά, το τρίτο τίποτα από τα δύο, διότι θα καλυφθούν οι πολυετείς σπουδές του στο εξωτερικό, ενώ η σύζυγος μπορεί να συμφωνήσει ότι δεν θέλει τίποτα, αλλά ότι τα παιδιά θα της εξασφαλίσουν ισόβιο εισόδημα όταν θα βρεθεί στην τρίτη ηλικία.

Μετά την υπογραφή της σύμβασης, όταν πεθάνει ο πατέρας θα ισχύει μόνο αυτή, και όχι η κληρονομική διαδοχή με τις προβλέψεις για τη νόμιμη μοίρα.

Αποζημίωση αντί ακινήτου

Μια δεύτερη σημαντική αλλαγή που φέρνουν οι νέες διατάξεις είναι μια ρύθμιση που «ψαλιδίζει» και αυτή την απόλυτη ισχύ που είχε με την παρούσα νομολογία η πρόβλεψη της νόμιμης μοίρας. Στο εξής, όταν ο γονιός αφήσει με διαθήκη σε ένα από τα παιδιά του το μεγαλύτερο τμήμα από την περιουσία του (π.χ., το πιο ακριβό σπίτι του), ένα δεύτερο παιδί δεν θα μπορεί να «μπει» σε αυτή την κληρονομιά, να γίνει δηλαδή συγκύριος στο ακίνητο, με ποσοστό 25%, όσο είναι η νόμιμη μοίρα.

Εκείνο που θα γίνεται στο εξής είναι ότι αντί για το 25% στο ακίνητο του παραδείγματος, θα αποζημιώνεται σε χρήμα ή θα παίρνει κάποιο άλλο περιουσιακό στοιχείο. Στόχος της διάταξης είναι να μην κατατέμνονται σε μικρά μερίδια οι περιουσίες, και κυρίως τα ακίνητα, με αποτέλεσμα πολλά από αυτά να μένουν αναξιοποίητα και να ρημάζουν.

Σημαντική είναι, επίσης, η ρύθμιση που προβλέπει ότι στο εξής όταν κληρονομούν από κοινού παιδιά και ένας από τους συζύγους, το ποσοστό του/της χήρου/ας από 25% που προβλέπεται σήμερα, θα αυξηθεί στο 33%. Δηλαδή τα παιδιά θα παίρνουν λιγότερα από το 75% που ίσχυε ως σήμερα.

Στο πεδίο των συντρόφων, προβλέπεται δικαίωμα να μένει στην κοινή κατοικία που είχαν όσο ζούσαν και οι δύο, ο/η σύντροφος που μένει πίσω μετά τον θάνατο κάποιου/ας, ακόμη και όταν δεν είχε γίνει μεταξύ τους γάμος ή σύμφωνο συμβίωσης. Η ρύθμιση προβλέπει ότι θα μπορεί να μείνει στο σπίτι τουλάχιστον για τρία χρόνια, εκτός αν συμφωνηθεί από τους κληρονόμους και παράταση της παραμονής.

Νέα είναι και η διάταξη που προβλέπει ότι σε περίπτωση συντρόφων που ζουν μαζί χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης θα μπορεί εκείνος που μένει πίσω να είναι ο μοναδικός κληρονόμος, αν δεν έχει άλλως οριστεί και αν δεν υπάρχουν παιδιά ή άλλοι συγγενείς. Να κληρονομεί δηλαδή αυτός και όχι το Δημόσιο, όπως προβλέπεται, όταν κάποιος δεν έχει συγγενείς και δεν έχει αφήσει ο ίδιος κάπου την περιουσία του. Τέτοιες περιπτώσεις δυστυχώς δεν είναι λίγες, γι’ αυτό και υπάρχουν χιλιάδες παρατημένες περιουσίες ανά την επικράτεια.

Επίσης, πολύ κόσμο αφορά η ρύθμιση που δίνει τη δυνατότητα να πουλήσει κάποιος όσο ζει το σπίτι του ή το εξοχικό του, να πάρει τα χρήματα και να συμφωνήσει με τον αγοραστή να μείνει στο σπίτι ή στο εξοχικό όσο ζει. Μπορεί επίσης να πουλήσει το σπίτι του, να εισπράξει τα χρήματα και αντί να μετακομίσει, να συμφωνήσει με τον νέο ιδιοκτήτη να παραμείνει εκεί καταβάλλοντάς του ενοίκιο.

Σε ό,τι αφορά τις ιδιόχειρες, ιδιόγραφες – όπως λέγονται, διαθήκες, πολλά γράφτηκαν, αλλά λίγα άλλαξαν. Παραμένουν σε ισχύ, μπορεί ο καθένας να γράψει τη διαθήκη του και να την κρατήσει σπίτι του ή, το πιο σίγουρο, να την καταθέσει σε συμβολαιογράφο. Αυτό που αλλάζει στις ιδιόχειρες διαθήκες είναι οι προϋποθέσεις για να ισχύουν, όταν αυτές δεν έχουν κατατεθεί σε συμβολαιογράφο και εμφανίζονται από συγγενικά πρόσωπα. Οι αλλαγές στοχεύουν στο να περιοριστεί το πολύ διαδεδομένο φαινόμενο των πλαστών διαθηκών.

Στο εξής, όταν μια διαθήκη προσκομιστεί αφού βρέθηκε στο σπίτι ή στο γραφείο του ανθρώπου που έφυγε από τη ζωή, για να ισχύει θα πρέπει οπωσδήποτε να κηρυχθεί γνήσια, δηλαδή να ελεγχθεί με μάρτυρες και πραγματογνωμοσύνες.

Διατάξεις κατά των αποποιήσεων

Παράλληλα, για να περιοριστεί το τσουνάμι των αποποιήσεων κληρονομιάς (που ανέρχονται σε χιλιάδες κάθε χρόνο) θα προβλέπεται ότι όταν υπάρχουν χρέη, ο κληρονόμος μπορεί να αποδεχθεί την κληρονομία, αλλά θα ευθύνεται για τα χρέη εκείνου που έφυγε από τη ζωή μόνον μέχρι την αξία της κληρονομιάς. Εως σήμερα, κάποιος κληρονόμος φοβόταν ότι θα αποδεχθεί μια κληρονομιά, δεν θα μπορέσει να ξεπληρώσει τα χρέη με όσα κληρονομεί και θα αναγκαστεί να βάλει και από την τσέπη του. Στο εξής αυτό δεν θα ισχύει. Θα πληρώνει τα όποια χρέη μέχρι εκεί που «αντέχει» η κληρονομιά.

Το νέο κληρονομικό δίκαιο προβλέπει επίσης να κληρονομούν κάτι και εκείνοι που φροντίζουν ηλικιωμένους, ενώ περιλαμβάνει και πολλές ακόμα διατάξεις, όπως αυτή που δίνει τη δυνατότητα στους γονείς να μοιράζουν την περιουσία στα παιδιά τους, όχι με την απόλυτη τυπική ισότητα του νόμου, αλλά με λογική και ουσιαστική δικαιοσύνη, καθώς, π.χ., άλλα μπορούν να συνεχίσουν μια επιχείρηση και άλλα όχι…