Έθιμα του Πάσχα στην Κρήτη - Οι σταυροί και οι ροδαρές
Κείμενο - φωτογραφίες: Χουστουλάκης Γεώργιος
Την τελευταία Κυριακή του Πάσχα, που είναι ''των Βαΐων'', μοιράζουν τους σταυρούς, και την Κυριακή της Σταυροπροσκύνησης, που είναι πιο μπροστά, μοιράζανε το πρωί στην εκκλησία και τις ροδαριές, η ροδαρές.
Στα μέρη μας στη Νότια Κρήτη, δεν έχουν αλλάξει και πολλά πράγματα, από τα έθιμα αυτά, χρόνια τώρα, και αποό εκείνα που ζήσαμε και εμείς και θυμόμαστε, από τις παιδικές μας αναμνήσεις.
Στα χωριά μας στη Μεσαρά, την παραμονή της Σταυροπροσκύνησης, τα κορίτσια σε κάθε χωριό, με τα πανέρια στα χέρια, γύρναγαν στο χωριό χαρούμενα και γελαστά, και μάζευαν από τα σπίτια, κάθε λογής λουλούδια και πρασινάδες, από τις αυλές που είχαν οι νοικοκυρές στα σπίτια τους, και γέμιζαν τα πανέρια.
Είχε μπει ήδη για καλά η Άνοιξη, και οι καρδιές όλων, ήταν ανοιχτές στις ομορφιές της φύσης.
Τα λουλούδια ήταν πανέμορφα, πολύχρωμα και ήταν συνήθως, βασιλικοί, γαρύφαλλα, λευκά άνθη από το δένδρο μουρβέρι, κλαριά αρισμαρί, ζουμπούλια, μαντζουράνα, και ότι άλλο ήμερο λουλούδι είχε η κάθε μια στην αυλή της.
Τα λουλούδια αυτά, στο χωριό μας, τα πήγαιναν από βραδύς στο σπίτι του παπά Γιώργη, και τα άφηναν πάνω σε ένα μεγάλο τετράγωνο τραπέζι, που είχε στο μεγάλο και άνετο σαλόνι του.
Ο παπά Γιώργης ο συχωρεμένος, συνήθιζε να καλεί κάθε χρόνο, συγκεκριμένα άτομα, για να ''δέσουν τσι ροδαριές'', που θα μοιραστούν την επαύριο στους πιστούς στην εκκλησία.
Μεταξύ αυτών που καλούσε, ήμουν και εγώ με τους γονείς μου, τον γείτονα Χαράλαμπο με την γυναίκα του, και φυσικά η παπαδιά με όλα τα παιδιά τους.
Καθόμαστε διό τρεις ώρες να δέσουμε σε ματσάκια μικρά, όλα αυτά τα λουλούδια που είχαν αδειάσει στο τραπέζι, και με τάξη τα ξανατοποθετούσαμε και πάλι σε μικρά ματσάκια στα πανέρια.
Σε όλο αυτό το διάστημα, υπήρχε μια χαρούμενη ατμόσφαιρα, διάθεση, για καλαμπούρια, διάφορα αστεία, και η ώρα περνούσε ευχάριστα χωρίς καν να το καταλάβουμε!
Φτιάχναμε τα ματσάκια μας, βάζοντας στο κάθε ένα, και από ένα κλαρί πρασινάδα, δηλαδή βασιλικό, η αρισμαρί κλπ, και μετά τα δέναμε με σπάγκο, και έτοιμη η ροδαριά μας!
Στις ροδαριές δεν βάζαμε αγριολούλουδα, αλλά ούτε και λεμονανθούς, τους οποίους όμως έβαζαν τα κορίτσια στον Επιτάφιο.
Εμείς όλοι, μικροί και μεγάλοι, είχαμε μέσα μας, την κρυφή χαρά,που όσο πέρναγε η ώρα φτιάχνοντας ροδαριές, ξέραμε πως στο τέλος των εργασιών, ο παπάς θα αδειάσει δυο τεράστιες χαρτοσακούλες αράπικα αλμυρά φιστίκια πάνω στο τραπέζι, και όλοι μετά θα είχαμε επιδοθεί, στο να γευτούμε αυτά τα υπέροχα καλολοίδια!
Δεν θα παρέλειπε η παπαδιά, να μας κεράσει όλους, και στα παιδιά από κάποιο αναψυκτικό η λεμονάδα, πορτοκαλάδα,η γαζόζα, ενώ οι μεγάλοι δεν έχαναν την ευκαιρία, να πιουν κάμποσα ρακάκια, μιας και το καλούσε η βραδιά!
Το ίδιο περίπου σκηνικό, θα επαναλαμβανότανε και την παραμονή των Βαΐων, αφού ο Χαράλαμπος θα ανελάμβανε να πάει να κόψει ''κλάδους βαΐων'', από τις βαγιές (χουρμαδιές) που ήξερε, αλλά και να κόψει και ένα κλάδο ελιάς, να είναι εύρωστος και ανθισμένος, για να τον πάει στην εκκλησία..
Τους σταυρούς, τους φτιάχναμε έντεχνα, έτσι όπως μας μάθαιναν οι μεγάλοι.
Κόβαμε από ένα στενόμακρο λευκό σπαθάτο φύλλο από τον μακρύ κλάδο της βαγιάς, όπως ήταν το φύλλο στενόμακρο και διπλό, το χωρίζαμε στα δυο, και εν συνεχεία, κάναμε τις σχετικές αναδιπλώσεις, για να φτιαχτεί αρχικά ο μισός σταυρός.
Έπειτα με Ένα άλλο φύλλο γινόταν το ίδιο, ενωνόταν και ο άλλος μισός, και γινόταν ο σταυρός, που τον τοποθετούσαμε στη συνέχεια, έναν έναν, μέσα στο πανέρι, τον ένα πάνω σ' άλλο.
Ο παπάς και ο Χαράλαμπος (Θεός σχωρές τον κι αυτόν), αναλάμβαναν να φτιάξουν τους δύσκολους και πολύπλοκους σταυρούς για την εκκλησία, που αυτοί είχαν ειδικότητα.
Και πάλι στο πέρας των εργασιών επακολουθούσε φαγοπότι με ξηρούς καρπούς, τα γνωστά φιστίκια, τα ρακάκια και τα κεράσματα.
Ήμαστε πια πια καθ΄όλα έτοιμοι, για να μπορούν να μεταφερθούν το πρωί στην εκκλησία τα πανέρια, μαζί με τον κλάδο της ελαίας.
Το έθιμο αυτό, αναπαριστούσε την υποδοχή του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, που τον είχαν υποδεχτεί <<Μετά βαΐων και κλάδων>>. Έτσι, μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας, φεύγοντας ο κάθε πιστός , μαζί με το αντίδωρο, έπαιρνε κι από ένα σταυρό, και έκοβε και ένα μικρό κλαράκι ελιάς και αυτά φτάνοντας στο σπίτι, η νοικοκυρά, τα τοποθετούσε στο εικονοστάσι.
Επικρατούσε η χριστιανική πεποίθηση, ότι, τα λουλούδια που είχαν οι ροδαριές, επειδή είχαν ευλογηθεί στην εκκλησία, έπιαναν πάντα αν τα φυτέψεις.
Και εγώ είχα την εντύπωση, πως έτσι συμβαίνει πράγματι!
Ωστόσο, ''το είχαν σε καλό'' πολλές γυναίκες, να φυτεύουν κάποια από τα λουλούδια αυτά, και συνήθως είχαν επιτυχία!
Στην υπόλοιπη Ελλάδα, λέγοντας ''βάγια'' εννοούνε την δάφνη, και στην εκκλησία μοιράζουν στον κόσμο κλαριά δάφνης.
Η εκκλησία όμως της Κρήτης, που υπάγεται απ΄ευθείας στο πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, έχει τα γνήσια τα παλιά χριστιανικά έθιμα, που πιστεύω είναι και τα ωραιότερα!
Κατά τη γνώμη μου, στο Ισραήλ τότε, περισσότερες πιθανότητες ήταν να υπήρχαν πράγματι φοίνικες παρά δάφνες, εξ άλλου, αυτό αναφέρει και η Παλαιά Διαθήκη.
Πολύ ωραία όμως χειροτεχνήματα μπορούν να γίνουν με τα φύλλα της χουρμαδιάς, όταν πέσουν σε χέρια καλλιτέχνη!
Κείμενο - φωτογραφίες: Χουστουλάκης Γεώργιος
