Η «Στρατηγική του Τρελού»: Ο Τραμπ μετέτρεψε την απρόβλεπτη συμπεριφορά σε όπλο εξωτερικής πολιτικής
Το πιο προβλέψιμο πράγμα στον Ντόναλντ Τραμπ είναι η απρόβλεπτη συμπεριφορά του. Αλλάζει γνώμη, αντιφάσκει, είναι ασυνεπής. Αυτή είναι η λεγόμενη «στρατηγική του τρελού», την οποία πρωτοξεκίνησε ο Ρίτσαρντ Νίξον.
Όταν ο H. R. «Bob» Haldeman περιέγραψε για πρώτη φορά τη «θεωρία του τρελού» [The Madman Theory] του Richard Nixon στο βιβλίο του με τις αναμνήσεις του από το 1978, «The Ends of Power», λίγοι ιστορικοί και μελετητές έδωσαν την σοβαρή τους προσοχή. Για όσους το πρόσεξαν, η περιγραφή της στρατηγικής του Nixon ακουγόταν σαν ο Haldeman να αποκαλεί το παλιό του αφεντικό... τρελό.
Η «θεωρία του τρελού», έγραψε ο Χάλντεμαν, ήταν μια «φράση που είμαι σίγουρος ότι θα φέρει χαμόγελα ευχαρίστησης σε όλους όσους μισούν τον Νίξον». Σχεδόν μισό αιώνα αργότερα, οι μελετητές έχουν αποδείξει ότι η απερίσκεπτη αυτή τακτική ήταν κομβική στη στρατηγική του Νίξον αναφορικά με την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.
Σύμφωνα με τον Χάλντεμαν, ο Νίξον υποσχέθηκε ότι θα μπορούσε να τερματίσει τον πόλεμο του Βιετνάμ εκφοβίζοντας τους Βόρειους Βιετναμέζους με μια φαινομενικά απερίσκεπτη εγκατάλειψη. «Θέλω οι Βόρειοι Βιετναμέζοι να πιστέψουν ότι έχω φτάσει στο σημείο όπου θα κάνω οτιδήποτε για να σταματήσω τον πόλεμο», φέρεται να είπε ο Νίξον στον Χάλντεμαν.
Η διαφορά μεταξύ τρελού και πονηρού
Ο Νίξον υποτίθεται ότι θα έπαιζε έναν ρόλο: αυτόν ενός σύγχρονου τέρατος, «εμμονικού», «θυμωμένου», ανίκανου να «συγκρατηθεί». Όπως παρατήρησε ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Νίξον, Χένρι Κίσινγκερ, η στρατηγική του Νίξον έμοιαζε με ένα παιχνίδι πόκερ στο οποίο «έβαζε τόσες πολλές μάρκες πάνω στο τραπέζι» ώστε οι εχθροί των Ηνωμένων Πολιτειών να πιστέψουν ότι ο πρόεδρος είχε «τρελαθεί εντελώς».
Ο Νίξον άρεσε να επινοεί ονόματα για τέτοιου είδους στρατηγικές. Αυτή την ονόμασε ο ίδιος: «θεωρία του τρελού». Ωστόσο, το τέχνασμα βασιζόταν στην ιδέα ότι ο ίδιος δεν θεωρούσε τον εαυτό του τρελό. Θεωρούσε τον εαυτό του πονηρό. Δεν ήταν ότι είχε... τάσεις αυτοκτονίας, αλλά ότι θα ενεργούσε σαν να ήταν πρόθυμος να διακινδυνεύσει την κοινή πυρηνική καταστροφή.
Το κόλπο της θεωρίας του τρελού ήταν το πόσο δύσκολο ήταν εντέλει για τους παρατηρητές να καταλάβουν αν όντως θα έβαζε σε εφαρμογή τις απειλές του για ολοκληρωτικό πόλεμο ή αν απλώς προσποιούταν. Όσο πιο ασαφής ήταν η διάκριση, τόσο πιο αποτελεσματική ήταν η μπλόφα. Όσο καλύτερος ήταν ο Νίξον ως ηθοποιός, τόσο πιο τρελός φαινόταν -και αν και δεν ήταν... πρώτης τάξεως, ο Νίξον ήταν αρκετά καλός ως πολιτικός «ηθοποιός». Και αυτό το αποδεικνύει και η πολιτική του καριέρα: μεταμορφώθηκε από αντικομμουνιστής σε μέσο αμερικανό πολίτη, μετά σε κοσμοπολίτη διπλωμάτη και κατόπιν σε πονηρό πολιτικό - και στο τέλος σε έναν πολιτικό απατεώνα. Ο Χάλντεμαν αποκαλούσε τον Νίξον «έναν άνθρωπο με πολλές όψεις». Ο ρόλος του τρομακτικού τέρατος ήταν ένας ακόμη ρόλος που έπρεπε να παίξει.
Η «θεωρία του τρελού» στο Βιετνάμ
Το φθινόπωρο του 1969, ο Νίξον εφάρμοσε τη «θεωρία του τρελού», απειλώντας τους Βόρειοβιετναμέζους με απόσυρση από το μέτωπο: αεροσκάφη τύπου B-52 φορτωμένα με πυρηνικά όπλα που περιφέρονταν στον Αρκτικό Ωκεανό, αεροπλανοφόρα που αναπτύχθηκαν στον Ειρηνικό, μια τακτική προσποίηση που μιμούνταν την τοποθέτηση ναρκών στο σημαντικό λιμάνι του Βόρειου Βιετνάμ, το Χαϊφόνγκ. Ο Νίξον πίστευε ότι μπορούσε να τρομάξει το Ανόι και να το αναγκάσει να συνάψει ειρήνη. Δεν μπόρεσε και δεν το έκανε. Οι κομμουνιστές αρνήθηκαν να υποχωρήσουν και ο πόλεμος συνεχίστηκε αμείωτος.
Η πίστη του Νίξον στη «θεωρία του τρελού», ωστόσο, δεν εξασθένησε. Οι ιστορικοί Γουίλιαμ Μπερ και Τζέφρι Π. Κίμπαλ, οι πιο γνωστοί μελετητές της «θεωρίας του τρελού», έχουν γράψει για το πώς ο Νίξον συνέχισε να υιοθετεί τη στρατηγική αυτή, απειλώντας με πυρηνική επέμβαση κατά τη διάρκεια ενός εμφυλίου πολέμου στην Ιορδανία, μιας κρίσης μεταξύ του Ισραήλ και των αραβικών γειτόνων του και μιας αιματηρής σύγκρουσης μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν. Αν και δεν ξεγέλασε τους Βορειοβιετναμέζους, η θεωρία του τρελού λειτούργησε σε κάποιο βαθμό στη Μόσχα. Όπως ανησυχούσε ο τότε Σοβιετικός υπουργός Εξωτερικών, ο Νίξον «έθετε τις αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις σε επιφυλακή τόσο συχνά που ήταν δύσκολο να καταλάβει κανείς τι σήμαινε αυτό».
Ο «τρελός» Ντόναλντ
Η βασική ιδέα πίσω από την θεωρία είναι ότι ένας ηγέτης προσποιείται ότι είναι απρόβλεπτος, ασταθής ή «τρελός», έτσι ώστε οι αντίπαλοί του να φοβούνται να τον προκαλέσουν, επειδή δεν ξέρουν τι μπορεί να κάνει — ακόμα και αν πρόκειται να καταφύγει σε ακραία μέτρα, όπως στρατιωτική βία ή χρήση πυρηνικών όπλων. Η λογική πίσω από αυτό: Αν οι εχθροί πιστεύουν ότι είσαι αρκετά «τρελός» ώστε να πατήσεις το... κόκκινο κουμπί χωρίς δισταγμό, θα είναι πιο πρόθυμοι να υποχωρήσουν ή να σε αποφύγουν εντελώς.
Όμοια τακτική ακολουθεί εδώ και καιρό ο Τραμπ: όταν ρωτήθηκε τον περασμένο μήνα αν σχεδίαζε να συμμετάσχει στην επίθεση του Ισραήλ κατά του Ιράν, ο πρόεδρος των ΗΠΑ απάντησε: «Μπορεί να το κάνω. Μπορεί να μην το κάνω. Κανείς δεν ξέρει τι θα κάνω».
Μετά άφησε τον κόσμο να πιστέψει ότι είχε συμφωνήσει σε μια παύση δύο εβδομάδων για να επιτρέψει στο Ιράν να ξαναρχίσει τις διαπραγματεύσεις. Και μετά βομβάρδισε ούτως ή άλλως.
«Αναδύεται λοιπόν ένα μοτίβο: Το πιο προβλέψιμο πράγμα στον Τραμπ είναι η απρόβλεπτη συμπεριφορά του. Αλλάζει γνώμη. Αντιφάσκει. Είναι ασυνεπής», σημειώνει το BBC αναφορικά με το ζήτημα αυτό.
«Ο Τραμπ έχει δημιουργήσει έναν εξαιρετικά συγκεντρωτικό μηχανισμό χάραξης πολιτικής, ίσως τον πιο συγκεντρωτικό, τουλάχιστον στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, από την εποχή του Ρίτσαρντ Νίξον», λέει στο ΒΒC ο Πίτερ Τρουμπόβιτς, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο London School of Economics.
«Και αυτό κάνει τις πολιτικές αποφάσεις πιο εξαρτημένες από τον χαρακτήρα του Τραμπ, τις προτιμήσεις του, το ταμπεραμέντο του».
Ο Τραμπ έχει αξιοποιήσει αυτό το χαρακτηριστικό για πολιτικούς σκοπούς. Έχει μετατρέψει την απρόβλεπτη συμπεριφορά του σε βασικό στρατηγικό και πολιτικό πλεονέκτημα. Έχει αναγάγει την απρόβλεπτη συμπεριφορά σε δόγμα. Και τώρα, το χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του που έφερε στον Λευκό Οίκο καθοδηγεί την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας των ΗΠΑ.
Αλλά είναι μια προσέγγιση που μπορεί να λειτουργήσει εναντίον των εχθρών; Και μήπως το μειονέκτημά της είναι ότι, αντί να είναι ένα τέχνασμα για να ξεγελάσει τους αντιπάλους του, βασίζεται στην πραγματικότητα σε καλά εδραιωμένα και σαφώς τεκμηριωμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του, με αποτέλεσμα η συμπεριφορά του να γίνεται, στο τέλος της γραφής και της ημέρας, πιο εύκολα προβλέψιμη;
Επιθέσεις και προσβολές
Ο Τραμπ ξεκίνησε τη δεύτερη προεδρία του «αγκαλιάζοντας» τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και επιτιθέμενος στους συμμάχους της Αμερικής. Προσέβαλε τον Καναδά λέγοντας ότι πρέπει να γίνει η 51η πολιτεία των ΗΠΑ.
Είπε ότι ήταν έτοιμος να εξετάσει το ενδεχόμενο χρήσης στρατιωτικής δύναμης για την προσάρτηση της Γροιλανδίας, ενός αυτόνομου εδάφους της Δανίας, σύμμαχου των ΗΠΑ. Και είπε ότι οι ΗΠΑ πρέπει να ανακτήσουν την κυριότητα και τον έλεγχο της Διώρυγας του Παναμά.
Το άρθρο 5 του καταστατικού του ΝΑΤΟ δεσμεύει κάθε μέλος να υπερασπιστεί όλα τα άλλα. Ο Τραμπ έθεσε σε αμφιβολία τη δέσμευση των ΗΠΑ σε αυτό. Ο συντηρητικός γενικός εισαγγελέας Ντομινίκ Γκριβ δήλωσε: «Προς το παρόν, το ΝΑΤΟ έχει τελειώσει».
Μια σειρά από διαρρεύσαντα μηνύματα κειμένου αποκάλυψαν την κουλτούρα περιφρόνησης που επικρατεί στον Λευκό Οίκο του Τραμπ για τους ευρωπαίους συμμάχους των ΗΠΑ.
Νωρίτερα φέτος, στο Μόναχο, ο αντιπρόεδρος του Τραμπ, Τζέι Ντ. Βανς, δήλωσε ότι οι ΗΠΑ δεν θα είναι πλέον ο εγγυητής της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Αυτό φάνηκε να κλείνει το κεφάλαιο των 80 χρόνων διατλαντικής αλληλεγγύης. «Αυτό που έχει κάνει ο Τραμπ είναι να δημιουργήσει σοβαρές αμφιβολίες και ερωτήματα σχετικά με την αξιοπιστία των διεθνών δεσμεύσεων της Αμερικής», λέει ο καθηγητής Τρουμπόβιτς.
«Όποια και αν είναι η συμφωνία που έχουν αυτές οι χώρες [στην Ευρώπη] με τις Ηνωμένες Πολιτείες, σε θέματα ασφάλειας, οικονομίας ή άλλα, τώρα υπόκεινται σε διαπραγμάτευση ανά πάσα στιγμή. Η αίσθησή μου είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι μέσα στον κύκλο του Τραμπ πιστεύουν ότι η απρόβλεπτη αυτή συμπεριφορά του προέδρου είναι θετική, επειδή επιτρέπει στον Τραμπ να αξιοποιήσει την επιρροή της Αμερικής για το μέγιστο δυνατό κέρδος. Αυτό είναι ένα από τα διδάγματα που έχει αποκομίσει [ο Τραμπ] από τις διαπραγματεύσεις στον κόσμο των ακινήτων».
Η τακτική του Τραμπ απέδωσε καρπούς. Μόλις τέσσερις μήνες πριν, ο βρετανός πρωθυπουργός Keir Starmer δήλωσε στο Βρετανικό Κοινοβούλιο ότι η Βρετανία θα αυξήσει τις δαπάνες για την άμυνα και την ασφάλεια από 2,3% του ΑΕΠ σε 2,5%. Τον περασμένο μήνα, σε μια σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, το ποσοστό αυτό αυξήθηκε στο 5%, μια τεράστια αύξηση, που τώρα ακολουθείται από όλα τα άλλα μέλη της Συμμαχίας.
Η προβλεψιμότητα της απρόβλεπτης συμπεριφοράς
Η Τζούλι Νόρμαν, καθηγήτρια πολιτικής στο University College London, συμφωνεί ότι υπάρχει πλέον η «Θεωρία της Απρόβλεπτης Συμπεριφοράς».
«Είναι πολύ δύσκολο να ξέρεις τι θα συμβεί από τη μια μέρα στην άλλη», υποστηρίζει. «Και αυτή ήταν πάντα η προσέγγιση του Τραμπ».
Ο Τραμπ αξιοποίησε με επιτυχία τη φήμη του για αστάθεια για να αλλάξει τις διατλαντικές σχέσεις στον τομέα της άμυνας. Και προφανώς, για να κρατήσουν τον Τραμπ στο πλευρό τους, ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες τον κολακεύουν και τον κανακεύουν.
Ωστόσο, τίθεται το ερώτημα αν η Θεωρία της Απρόβλεπτης Συμπεριφοράς ή η Θεωρία του Τρελού μπορούν να λειτουργήσουν σε όλους τους αντιπάλους.
Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι συμφώνησε να παραχωρήσει στις ΗΠΑ τα κερδοφόρα δικαιώματα εκμετάλλευσης των ορυκτών πόρων της Ουκρανίας. Όμως, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, από την άλλη πλευρά, παραμένει προφανώς αδιάφορος τόσο στη γοητεία όσο και στις απειλές του Τραμπ. Την Πέμπτη, μετά από τηλεφωνική συνομιλία, ο Τραμπ δήλωσε ότι ήταν «απογοητευμένος» που ο Πούτιν δεν ήταν έτοιμος να τερματίσει τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας.
Η λογική πίσω από αυτό: Αν οι εχθροί πιστεύουν ότι είσαι αρκετά «τρελός» ώστε να πατήσεις το... κόκκινο κουμπί χωρίς δισταγμό, θα είναι πιο πρόθυμοι να υποχωρήσουν ή να σε αποφύγουν εντελώς / WIKIPEDIA
Και το Ιράν; Ο Τραμπ υποσχέθηκε στους υποστηρικτές του ότι θα τερματίσει την αμερικανική εμπλοκή στους «αιώνιους πολέμους» της Μέσης Ανατολής. Η απόφασή του να επιτεθεί στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν ήταν ίσως η πιο απρόβλεπτη πολιτική επιλογή της δεύτερης θητείας του μέχρι στιγμής. Το ερώτημα είναι αν θα έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Ο πρώην βρετανός υπουργός Εξωτερικών, Γουίλιαμ Χέιγκ, υποστήριξε ότι θα έχει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα: θα κάνει το Ιράν πιο πιθανό, και όχι λιγότερο, να επιδιώξει την απόκτηση πυρηνικών όπλων.
Απώλεια εμπιστοσύνης στις διαπραγματεύσεις;
Η απρόβλεπτη συμπεριφορά μπορεί να μην λειτουργεί στους εχθρούς, αλλά δεν είναι σαφές αν η ίδια τακτική «πιάνει» μέχρι και στους... συμμάχους.
«Οι άνθρωποι δεν θα θέλουν να συνεργαστούν με τις ΗΠΑ αν δεν τις εμπιστεύονται στις διαπραγματεύσεις, αν δεν είναι σίγουροι ότι θα σταθούν στο πλευρό τους σε θέματα άμυνας και ασφάλειας», υποστηρίζει η δρ. Norman. «Επομένως, η απομόνωση που επιδιώκουν πολλοί στον κόσμο του MAGA θα έχει, κατά τη γνώμη μου, αντίθετα αποτελέσματα».
Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, για παράδειγμα, δήλωσε ότι η Ευρώπη πρέπει πλέον να γίνει λειτουργικά ανεξάρτητη από τις ΗΠΑ.
«Η σημασία της δήλωσης του καγκελαρίου είναι ότι αναγνωρίζει ότι οι στρατηγικές προτεραιότητες των ΗΠΑ αλλάζουν», λέει ο καθηγητής Trubowitz. «Δεν θα επιστρέψουν στην κατάσταση που επικρατούσε πριν την ανάληψη της προεδρίας από τον Τραμπ. Έτσι, ναι, η Ευρώπη θα πρέπει να γίνει πιο λειτουργικά ανεξάρτητη».
Όλα αυτά όμως σημαίνουν ότι οι αμυντικές ανάγκες των ΗΠΑ και της Ευρώπης ολοένα και αποκλίνουν.
Και υπό αυτή την έννοια, ακόμη και αν η «Θεωρία της Απρόβλεπτης Συμπεριφοράς» είναι αποτέλεσμα μιας συνειδητής επιλογής και των πραγματικών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας του Τραμπ, λειτουργεί -τουλάχιστον για ορισμένους.
Δείτε επίσης
- Ο Πούτιν ξανανοίγει τα Γκούλαγκ: Η Δούμα υπερψήφισε την επαναλειτουργία τους, υπό την FSB
- Μεταναστευτικό: Κάλυψη της Κομισιόν για την τρίμηνη αναστολή εξέτασης ασύλου στην Ελλάδα
- Ο Χαφτάρ έδιωξε από τη Βεγγάζη την αποστολή της ΕΕ για το μεταναστευτικό -«Είστε ανεπιθύμητοι»
- Η Μοσάντ επιβεβαιώνει ότι ο Χαμενεΐ είναι ζωντανός
- Ερντογάν: «Άτοπη και δίχως νόημα η ανησυχία της Ελλάδας για τα βήματα που κάνουμε στην άμυνα»
Σχετικά άρθρα
- Ο Τραμπ αποφασίζει για το αν οι ΗΠΑ θα επέμβουν στο Ιράν -Διπλωματικός μαραθώνιος σήμερα στη Γενεύη
- Έκρυθμη κατάσταση στο Λος Άντζελες, η Εθνοφρουρά έριξε χημικά και πλαστικές σφαίρες στους διαδηλωτές
- Σε ελεύθερη πτώση η δημοτικότητα του Τραμπ
- Τραμπ: Παλινωδίες και μηνύματα σύγχυσης για τους δασμούς- αβεβαιότητα στις αγορές
- ΗΠΑ: Το Google Maps άλλαξε το όνομα του κόλπου του Μεξικού σε «κόλπο της Αμερικής»
