Μια ιστορική Ιερά Μονή από ψηλά (βιντεο)
Η Μονή Πρέβελη ή του «Μεγάλου Ποταμού» βρίσκεται σε απόσταση 37χλμ νότια του Ρεθύμνου, σε μια πανέμορφη φυσική τοποθεσία στις δυτικές πλαγιές του Μεγάλου Ποταμού (του Κουρταλιώτικου φαραγγιού) και του φοινικοδάσους της Λίμνης . Περιλαμβάνει δύο ξεχωριστά συγκροτήματα που βρίσκονται σε απόσταση 1.7χλμ μεταξύ τους, την Κάτω Μονή του Προδρόμου στην ενδοχώρα και την παραθαλάσσια Πίσω Μονή του Θεολόγου. Μικρότερα μετόχια βρίσκονται διάσπαρτα στην περιοχή, όπως η Αγία Φωτεινή, η Παναγία η Ξερορίτισσα, ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και ο Άγιος Γεώργιος στο Ξυλομαχαίρι.
Δεν είναι γνωστή η ακριβής ημερομηνία κτίσεως της μονής, αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι υπήρχε ήδη ένα μικρό μοναστήρι τον 10ο αιώνα στην Κάτω Μονή. Σύμφωνα με την παράδοση το όνομά οφείλεται σε κάποιον φονιά του 17ου αιώνα από τα Πρεβελιανά του Ηρακλείου που εγκαταστάθηκε σε παλαιότερο μοναστήρι του 16ου αιώνα. Ωστόσο, το πιθανότερο είναι ότι το μοναστήρι παίρνει το όνομα του από τον Ακάκιο Πρέβελη, που υπήρξε ανακαινιστής του μοναστηριού το 1670 και απόγονος της μεγάλης οικογένειας των Καλλέργηδων που μεσουρανούσε στην Κρήτη κατά την Ενετοκρατία.
Η Μονή Πρέβελη έχει συνδέσει το όνομα της με την συμμετοχή των μοναχών της στους εκάστοτε απελευθερωτικούς αγώνες της Κρήτης, γεγονός που το πλήρωσε πολύ ακριβά πολλές φορές με καταστροφές. Μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της Κρήτης ήταν κι ο ηγούμενος Μελχισεδέκ Τσουδερός (1803-1823). Ο Μελχισεδέκ μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και οργάνωσε πρώτος την επανάσταση του 1821 στην Κρήτη. Έπαιρνε κι ο ίδιος μέρος στις μάχες και σκοτώθηκε ηρωικά το 1823 σε μάχη στο Πολεμάρχι Κισάμου.
Κατά τη Γερμανική κατοχή, με τεράστιο κίνδυνο των μοναχών, στη μονή βρήκαν φιλοξενία σύμμαχοι που πολέμησαν στη Μάχη της Κρήτης και βρήκαν διεξοδο διαφυγής προς τη Μέση Ανατολή. Μάλιστα, κοντά στο Perth της Αυστραλίας υπάρχει τουριστικό χωριό και μοναστήρι με το όνομα Πρέβελη (Prevelly), αφιερωμένο από τον επιζήσαντα και εσαεί ευγνώμονα βετεράνο Αυστραλό στρατιώτη Geoffrey Edwards! Σήμερα το μοναστήρι αναστηλώνεται συνεχώς και γνωρίζει ανάπτυξη σε τομείς της βιολογικής γεωργίας, της κτηνοτροφίας και της μελισσοκομίας.
Η Πίσω Μονή του Θεολόγου αποτελεί το κεντρικό συγκρότημα και λειτουργεί ως ανδρικό μοναστήρι. Είναι κτισμένη στο πετρώδες φρύδι του υψώματος Μεσοκορφή σε υψόμετρο 170μ και έχει ανεμπόδιστη θέα στη θάλασσα. Οι πτέρυγες του συγκροτήματος είναι κτισμένες σε σχήμα Π και στο κέντρο τους υπάρχει ο δίκλιτος ναός της μονής με το υπέροχο τέμπλο, αφιερωμένος στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο (εορτάζει 8 Μαϊου) και στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου (25η Μαρτίου). Ο ναός αυτός αντικατέστησε το 1840 παλαιότερο και κτίστηκε σύμφωνα με την τοπική λαϊκή αρχιτεκτονική. Γύρω από τον ναό υπάρχουν τα κτίσματα του μοναστηριού που χρονολογούνται στον 18ο και 19ο αιώνα, όπως το νεοκλασικό κτίριο του ηγουμενείου με την τράπεζα και τα μαγειρεία, το φουρνόσπιτο, το σκευοφυλάκιο, η πλούσια βιβλιοθήκη, το τυροκέλι, το κηροκέλι, τα κελιά των μοναχών, το κοιμητήριο και άλλοι χώροι.
