Τοπικά νέα

Άγιο Πνεύμα Τυμπακίου: Η ιστορία ενος εμβληματικού ναού

mesaralive.gr 05 June, 2023 ΤΟΠΙΚΑ ΝΕΑΑΡΘΡΑ

Άγιο Πνεύμα Τυμπακίου: Η ιστορία ενος εμβληματικού ναού

Mεγάλη γιορτή για μια απο τις τέσσερις ενορίες του Τυμπακίου που τιμά τον πρώτο ναό που χτίστηκε στην περιοχή.

Ιστορικά στοιχεία

Παλαιός ναός μικρός. Το πρώτο εκκλησάκι του χωριού μας.Πότε οικοδομήθηκε δε γνωρίζουμε (περίπου 1690).Γύρω απο το ναό ευρισκότανε και νεκροταφείο. Οι εικόνες μεταφέρθηκαν εις Παναγία Καλυβιανή προς διαφύλαξη. Οι Γερμανοί δεν το κατεδάφισαν,αλλά το είχαν γεμίσει πυρομαχικά. Στο Άγιο Πνεύμα φυλάσσεται μια εικόνα μεγάλης αξίας που την ζωγράφισε ο Όσιος Λουκάς και παρουσιάζει τη Ρίζα του Ιεσσαι. Πολλοί κλέφτες έχουν κάνει απόπειρα να την κλέψουν. Η κοινότητα έχει διαμορφώσει όλο το χώρο γύρω απο την εκκλησία και παρουσιάζει εξαιρετική εμφάνιση η όλη περιοχή στο "Μετόχι" (Συνοικία του Τυμπακίου). Έγινε πλακόστρωση της πλατείας κατα το έτος 1986 και μπήκαν τα φώτ,φύτευθηκαν γυρω-γύρω δέντρα και ετοποθετήθηκαν λουλούδια.

(Απόσπασμα απο το βιβλιο του Αλκιβιάδη Σταυριανάκη "Τυμπάκι-Αναμνήσεις και βιώματα απο μια δύσκολη εποχή")

Ένα ακόμα πολύ ενδιαφέρον κείμενο, γύρω απο την Ιστορία του Αγίου Πνεύματος και του Μετοχίου Τυμπακίου, με επιπλέον στοιχεία έφερε στο φως της δημοσιότητας ο Πολιτιστικός Εξωραϊστικός Σύλλογος «ΤΟ ΜΕΤΟΧΙ».

Πρόκειται για στοιχεία τα οποία, σύμφωνα με μέλη του Συλλόγου, προέρχονται από Ιστορικούς όπως οι Ψυλλάκης και Σπανάκης, από έρευνα πάνω στον Ιερό Ναό του Αγίου Πνεύματος, επίσης ως Πηγή αναφέρθηκε ο Έφορος Αρχαιοτήτων κ. Μπορμπουσάκης, ενώ σημαντικές για την σύνταξη του κειμένου ήταν οι αναφορές του κ. Χαράλαμπου Γεωργιλάκη καθώς και μαρτυρίες γερόντων της όμορφης ιστορικής γειτονιάς του Τυμπακίου.

"Για όσους αγαπάνε την ιστορία Μετόχι Αγίου Πνεύματος Τυμπάκι", τιτλοφορείται το κείμενου που αναφέρει:

«Το όνομα Μετόχι σημαίνει αγρόκτημα που ανήκει σε μοναστήρι μέσα στο οποίο βρίσκεται μικρό παρεκκλήσι και κατοικία για τους μοναχούς που το καλλιεργούν. Είναι παράρτημα της μονής που ανήκει.

Η εκκλησία του Αγίου Πνεύματος στο Μετόχι είναι βενετοβυζαντινών χρόνων (παλαιολογιων) και ήταν καθολικό του Μετοχιού που εξυπηρετούσε τις ανάγκες των διαμενόντων μοναχών που εργαζόταν για την εκμετάλλευση της περιούσιας γύρω από αυτό . Ανήκε στη μονή Βροντησίου ή Βαλσαμόνερου , όπως είχε αναφέρει ο τότε έφορος βυζαντινών αρχαιοτήτων Μπορμπουδάκης .

Ο ναός είναι κτίσμα του 14ου ή 15ου αιώνα .
Στην απογραφή του Φραγκίσκου Μπαρόζι το 1577 αναφέρεται με την ονομασία Τυμπάκι Μετόχι και στην απογραφή του Βασιλικάτα το 1530 αναφέρεται Κάτω Τυμπάκι, και στην απογραφή του Βασιλικάτα το 1530 αναφέρεται Κάτω Τυμπάκι και στην τουρκική απογραφή το 1671 αναφέρεται ως Dibaki με 40 χαράτσα επίσης στη αιγυπτιακή του 1834 Dibaki με 95 χριστιανούς και 3 τούρκους..

Η λέξη Τυμπάκι ετέθη μπροστά από τη λέξη Μετόχι για να διευκρινίζεται από τυχόν άλλα Μετόχια της μονής όπως π.χ το Μετόχι του Πανάγιου Τάφου. Στην απογραφή που προαναφέραμε δεν αναφέρεται οικισμός Τυμπάκι μόνο Μετόχι Τυμπάκι. Συνεπώς ήταν ο πρώτος οικισμός που δημιουργήθηκε στη περιοχή. Η λέξη Τυμπάκι κατά την άποψη πολλών είναι προφανώς βενετσιάνικη από τη λέξη Ντούμπο… Βενετσιάνος τοπάρχης… υπάρχει και σήμερα κτηματική τοποθεσία Ντούμπο Στρατάκη όπως επίσης και ριζίτικο τραγούδι που αναφέρεται στις Μεσσαρές τον κάμπο. Εις το Ντυμπάκι έκλαιγε μια Σφακιανή κοπέλα…

Ο Σπανάκης αναφέρει στο βιβλίο του ότι την περίοδο της βενετοκρατίας ήταν ασήμαντος οικισμός Μετόχι όπως αναφέρεται και στο παραπάνω έγγραφο Μπαρόζι το 1577.

Με την επέλαση των Τούρκων μετά το 1645 το Μετόχι διαλύθηκε και έμεινε έρημο με τα κελιά των μοναχών. 100 έτη και πλέον και το σκέπαζαν αγριελιές και αγριοχαρουπιές όπως επίσης τα νερά του χειμάρρου Μάγειρος. Η επέλαση έγινε για να προχωρήσει ο τούρκικος στρατός την πολιορκία του Χάνδακα και αναφέρεται στην ιστορία ότι την έδρα του είχε στο μετόχι ο Αχμέτ Κιοπρούλης μαζί με τον Παναγιωτάκη Νικουσιο ή Μαμονα 1667 – 1669 . Ο ανεφοδιασμός των 30000 τούρκων στρατιωτών που πολιορκούσαν τον Χάνδακα προερχόταν απο το Μισίρι ( Αιγυπτος ) και γινόταν από την παραλία Πυργιώτισσας .
Tο 1667 επισκέφτηκε στο Μετόχι τον Κιοπρούλη ο ηγούμενος της μονής Αρκαδίου Νεόφυτος Πατελάρος και του ζήτησε την άδεια την οποία και χορήγησε να έχει η μονή Αρκαδίου καμπάνα , παρά την απαγόρευση που υπήρχε για όλη την Κρήτη , έκτοτε οι τούρκοι ονόμαζαν το Αρκάδι ,Τσανλι Μοναστηρ

Μετά την ερήμωση του Μετοχιού ο ναός πλακώθηκε από το χείμαρρο του ποταμού Μαγείρου και σκεπάστηκε με χώμα στο 1 μέτρο , όπως είναι και σήμερα . Άγνωστο πότε ακριβώς οι οικισμοί Αγίας Τριάδας και Συμπάλουσας, αργότερα και του Τυμπακίου μετέτρεψαν τον προαύλιο χώρο σε νεκροταφείο το οποίο υπάρχει και σήμερα κάτω από τη πλακόστρωση της εκκλησίας , με τους τάφους ως είχαν τότε .
Επί τουρκοκρατίας και Βενετοκρατίας λειτουργούσε νερόμυλος σε απόσταση 100 μέτρων από την εκκλησία με νερό του ποταμού Μάγειρου . Τα ερείπια του σώζονταν μέχρι πρότινος .

Σε αυτά τα χρόνια προφανώς έζησε και η Ελενιά από το Κάτω Τυμπάκι ( Μετόχι ) , ευνοούμενη του Πασά η οποία τον επηρέαζε στις αποφάσεις του ώστε μέχρι σήμερα παρέμεινε η φράση π.χ Δεν γίνεται ανε το πει και η Ελενιά από το κάτω Τυμπάκι .

Στα 1844 όπως μαρτυρεί η χρονολογία στο ανώφλι της πόρτας 22-1-1844 έγινε παρέμβαση μεταξύ άλλων και επιδιορθώθηκε η σημερινή θύρα . Η ίδια ημερομηνία υπάρχει και στη βορινή πόρτα του Άγιου Φανουρίου στα Βορίζια 23-3-1844 , περιφανέστατα του ίδιου τεχνίτη .

Το Μετόχι άρχισε να κατοικείται πάλι αργά αργά με τα γεγονότα του Δασκαλογιάννη στα 1770 μετά τα οποία και με την ήττα των κρητικών συμφωνήθηκε να αποχωρήσουν οι μισοί κάτοικοι των Σφακίων έτσι ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στα χαλάσματα από τις δυτικές επαρχίες των Χανίων ( Σφακίων ) 4 με 5 οικογένειες.

Κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής που είχε εκκενωθεί το Τυμπάκι ο ναός του Αγίου Πνεύματος λειτουργούσε σαν αποθήκη πυρομαχικών του γερμανικού στρατού

Οι πέτρες της παλαιάς βενετοβυζαντινής θύρας βρέθηκαν θαμμένες στο έδαφος και φυλάσσονται στην αποθήκη της ενορίας .
Γίνανε πολλές παρεμβάσεις στο ναό οι οποίες σώζονται μέχρι σήμερα και έμεινε ανέγγιχτο μόνο το υπέρθυρο της πόρτας που τοποθετείται η εικόνα του Αγίου . Σώθηκε και τμήμα επιχρίσματος ( αστρακόσβεστο ) . Μέχρι το 1948 όλη η εκκλησία ήταν με αστρακόσβεστο αλλά οι ιερείς του Αγίου Τίτου το αντικατέστησαν με ασβεστοκονίαμα που έχει αφαιρεθεί τώρα» .